داشتن فرزندی با دیسیپلین، که تربیتی صحیح داشته باشد نیاز به وقت و انرژی گذاشتن والدین از همان کودکی دارد. فکر نکنید یک بچه را یک شبه می‌شود منظم و موادب کرد. کودک شما در هر سنی که باشد، باید همیشه در روش تربیتی خود محکم و ثابت قدم باشید. اگر والدین، خود به قوانینی که وضع کرده و پیامدهای ناشی از تخطی از آن‌ها پایبند نباشند، فرزندانشان هم به احتمال زیاد از این قوانین پیروی نخواهند کرد. در اینجا، چند ایده کارآمد به شما می‌دهیم تا با آن‌ها روش تربیتی خود را به گونه‌ای تغییر دهید که به بهترین شکل ممکن با خانواده شما تطابق داشته باشد.
این مطلب را مجله کودک، تیم پژوهشی و آموزشی آی‌قصه از سایت معتبر kidshealth ترجمه و بازنویسی کرده است.
از ابتدای تولد تا 2 سالگی
نوزادان و کودکان نوپا طبیعت کنجکاوی دارند. پس عقل حکم می‌کند که تمامی وسایل وسوسه‌انگیز و خطرناک مانند تلویزیون و دستگاه‌های ویدئویی، استریو، جواهرات، و مخصوصا تجهیزات شستشو و داروها دور از دسترس آن‌ها نگه داشته شود.
زمانی که فرزندتان به سمت یک شیء خطرناک حرکت می‌کند، آرام بگویید “نه” و بعد یا او را به نقطه دیگری از منزل ببرید یا حواسش را با یک فعالیت مناسب پرت کنید.
تکنیک وقفه کوتاه یا گوشه نشانی هم می‌تواند برای کودک نوپا موثر باشد. اگر فرزندتان گاز می‌گیرد، بقیه را می‌زند، یا غذا را از دهانش بیرون می‌ریزد، برایش توضیح دهید که چرا این رفتارش قابل قبول نیست و سپس، او را به گوشه‌ای دیگر از منزل ببرید تا آرام شود، اما تنها برای یک تا دو دقیقه.
از تنبیه بدنی کودکان در هر سنی خودداری کنید. نوزادان و کودکان نوپا نمی‌توانند بین رفتارشان و تنبیه بدنی ارتباط برقرار کنند و فقط درد آن را حس می‌کنند.
بچه‌ها از روی رفتار والدین خود تقلید می‌کنند، پس یادتان باشد که شما الگوی آن‌ها هستید. بجای اینکه به کودک خود دستور دهید که اسباب‌بازی‌هایش را جمع کند، در حالی که وسایل خودتان همه‌جای خانه پخش شده، شروع به مرتب کردن آن‌ها کنید، چراکه این کار، تاثیر خیلی بیشتری بر او خواهد گذاشت.
3 تا 5 سالگی
بچه‌ها در این سن شروع به فهم رابطه بین هر عمل و پیامد بعد از آن می‌کنند، پس سعی کنید قوانین خانه را برایشان توضیح دهید.
قبل از اینکه آن‌ها را بخاطر رفتاری خاص تنبیه کنید، انتظارات خود از آن‌ها را برایشان توضیح دهید. اگر کودکتان با مدادرنگی روی دیوار منزل نقاشی کرد، به او بگویید چرا اجازه این کار را ندارد و دفعه بعدی که این کار را بکند، چه عواقبی برایش خواهد داشت (مثلا باید دیوار را تمیز کند و اجازه استفاده از مدادرنگی را تا پایان آن روز نخواهد داشت). اگر چند روز بعد باز این کار را کرد، به او یادآوری کنید که مدادرنگی فقط برای روی کاغذ است و تنبیهی که برایش در نظر گرفته بودید را اجرا کنید.
هر چه زودتر والدین، این رویکرد “من قوانین را تعیین می‌کنم و انتظار دارم به حرفم گوش کنی و عواقب آن را بپذیری” را نهادینه کنند، برای همه بهتر است. گاهی والدین وقت و انرژی تنبیه کودک را ندارند و آن را نادیده می‌گیرند، اما این کار باعث باب شدن این رویه خواهد شد. تهدیدهای پوچ شما باعث تزلزل جایگاه‌تان به عنوان والدین شده و احتمال اینکه بچه‌ها باز هم محدوده صبر شما را امتحان کنند و ببینند تا کجا به آن‌ها مجال می‌دهید خیلی زیاد خواهد بود. کلید موفقیت برای تأدیب موثر کودک، ثابت قدم بودن است و والدین باید قوانین را تعیین کرده و بر آن‌ها تأیید نمایند.
در کنار تنبیه رفتارهای بد، از دادن پاداش به رفتارهای خوب کودک هم غافل نشوید. هرگز تأثیر مثبت تحسین و تمجید خود از کودک را دست کم نکیرید – تأدیب تنها بمعنای تنبیه نیست، بلکه بمعنای تشویق رفتارهای خوب هم هست. مثلا گفتن “از اینکه اسباب‌بازی‌هایت را با بقیه بچه‌ها تقسیم کردی خیلی بهت افتخار می‌کنم” معمولا از تنبیه کودک بخاطر تقسیم نکردن اسباب‌بازی‌هایش خیلی مؤثرتر است. فقط اینکه بگویید “آفرین!” کافی نیست و باید دقیقا مشخص کنید از کدام رفتار کودک خوشتان آمده. این امر احتمال تکرار آن رفتار را در آینده بیشتر می‌کند. هرچه به رفتاری خاص بیشتر توجه کنیم، احتمال ادامه آن بیشتر خواهد بود.
اگر با وجود تمامی تدابیر شما، فرزندتان باز هم به رفتارهای بد خود ادامه داد، یک جدول بکشید که در آن، برای هر روز هفته، یک خانه در نظر گرفته شده. در این جدول مشخص کنید که فرزندتان پس از چند دفعه تکرار رفتاری نامناسب تنبیه خواهد شد، یا اینکه رفتار مناسب او چه مدت باید ادامه پیدا کند تا درخور دریافت پاداش باشد. جدول را روی یخچال بچسبانید و هر روز، رفتارهای خوب و بد فرزندتان را چک کنید. پس از شروع این پروسه، فرزندتان را برای یادگیری نحوه کنترل رفتارهای بد و بویژه برای غلبه بر مشکلات ناشی از لجبازی، ستایش کنید.
گوشه‌نشانی هم از تکنیک‌های مؤثر در این سنین است. مکان مناسبی را برای این کار انتخاب کنید که چیزی حواس کودک را پرت نکند. یادتان باشد فرستادن کودک به اتاقش که در آن، وسایلی مثل کامپیوتر و وسایل بازی قرار دارد، بی‌تأثیر خواهد بود. یادتان باشد در طول مدت گوشه‌نشانی، نباید هیچگونه توجهی – مانند صحبت کردن یا تماس چشمی – به کودک نشان دهید.
مدت زمانی را برای این کار در نظر بگیرید که تأثیرگذار باشد. به اعتقاد کارشناسان، بهترین قاعده، در نظر گرفتن یک دقیقه برای هر سال از عمر کودک است؛ البت به نظر سایرین، تا زمانی که کودک آرام نشده، گوشه‌نشانی باید ادامه پیدا کند (به منظور آموزش خودتنظیمی). اگر تکنیک گوشه‌نشانی را بخاطر پیروی نکردن فرزندتان از دستورالعملهای خاصی اجرا کرده‌اید، باید حتما پس از اتمام آن، اجرای دستورالعملهای مربوطه را دنبال کنید.
بجای اینکه فقط بگویید چه کاری اشتباه است، کار صحیح را نیز به او نشان دهید. مثلا بجای گفتن “روی کاناپه نپر” بگویید “لطفا روی کاناپه بنشین و پاهایت را روی زمین بگذار”.
دستوراتی که می‌دهید باید حتما مستقیم و شفاف باشد. بجای اینکه بگویید “میشه کفشتو بپوشی؟”، بگویید “لطفا کفشاتو بپوش”. به این ترتیب، جایی برای سردرگمی باقی نمی‌ماند و بچه گمان نمی‌کند که در پیروی کردن یا نکردن از دستورات، حق انتخاب دارد.
