روزی یکی از دوستام تعریف می‌کرد: «به دختر ۹ ماهه‌ام گفتم دستش رو بشوره. دخترم بهم نگاه کرد، آروم به دیوار نزدیک شد و سرش رو کوبوند به اون. من هم عصبانی شدم و بغلش کردم.»
دوستم درمورد رفتار دخترش نگران شد و کلی درموردش تحقیق کرد تا اینکه فهمید چنین رفتاری از بچه‌های نوپا طبیعیه؛ اما توجه داشته باشید که این رفتارها تا یه حدی نگران‌کننده نیست بعدش اگه زیاده‌روی بشه باید به پزشک مراجعه کنید. چه زمانی این رفتار کودک نگران‌کننده‌اس؟ در این مقاله درمورد اینکه چرا بچهها خودشون رو می‌زنند و راه‌حل‌هایش، صحبت می‌کنیم.
در چه سنی بچه‌های نوپا خودشون رو می‌زنند؟
شاید شماها از اینکه یه دفعه بچه نوپاتون خودش رو بزنه، بترسید؛ اما اینو بدونید که این رفتار بین بچه‌های نوپا رایجه. ضربه‌زدن به سر و صورت از شش ماهگی شروع میشه و اوجش بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگیه. شاید اگه دلیلشو بدونید و دنبال راه‌حل باشید،دیگه این اتفاق نیفته.
چرا بچه‌های نوپا خودشون رو می‌زنند؟
بیشتر علت این موضوع می‌تونه موارد زیر باشه:
– بچه‌های نوپا نمی‌دونند باید چجوری ارتباط برقرار کنند و وقتی از چیزی کلافه یا ناراضی هستند برای اینکه منظورشون رو به شما برسونند، به خودزنی روی میارند.
-اونا فقط کنجکاون که چیزهای جدید رو کشف کنند مثل ضربه‌زدن به سر، نیشگون‌گرفتن و غیره.
-ممکنه یسری مشکلات حادتری داشته باشند مثل گوش‌درد. وقتی نمی‌تونه بگه چه دردی داره، خودش رو می‌زنه.
*پس توجه کنید اگه دلیل اصلی این رفتارها رو متوجه نشدید،تمام خانواده باید یه هفته رو صرف ثبت مشاهداشون از رفتارهای کودک کنند: چه زمانی خودش به خودش آسیب می‌زنه؟ سر موضوع خاصی این کار رو می‌کنه؟ چه‌زمانی در طول روز اینکار رو انجام می‌دهد؟
ثبت تمام این موضوعات به شما کمک می‌کند که دلیل رفتارهای کودک نوپاتون رو متوجه بشید.
مشکل در برقراری ارتباط:
* خیلی از موضوعا برمی‌گرده به «برقراری ارتباط».
بچه‌های نوپا هم احساس‌هایی مثل عصبانیت،حسادت، ترس رو حس می‌کنند اما نمی‌تونند در قالب کلمات اونا رو به زبون بیارند. به همین خاطر شاید به خودشون آسیب بزنند. چون نمی‌تونند احساساتشون رو بیان کنند.
سنی که می‌خواد همه‌چی رو امتحان کند!
این سن، سن کنجکاویه. بچه نوپا دوست داره همه‌چیز رو امتحان کنه. حتی موضوعاتی که خیلی خطرناکه؛ احتمال داره کودک نوپاتون با نیشگون‌گرفتن یا ضربه‌زدن به سر دوست داشته باشه این حس رو امتحان کند، مثل زمانیکه کلیدی رو از رو میز برمی‌داره و تو دهنش می‌کند.
ضربه‌زدن به سر به خاطر مریضی
امکان داره کودک نوپاتون به خاطر درد، به خودش آسیب برسونه. این درد می‌تونه به دلیل دندون درآوردن باشه یا عفونت گوش. اگه کودک نتونه با کلمات بگه که چه دردی داره، احتمال داره برای برقراری ارتباط با شما و بازگو کردن دردش، خودش رو بزنه.
به من توجه کن!
کودکان نوپا یه کم نارسیست و خودشیفته هستند! اونا دوست دارن تمام توجه‌ها رو به خودشون جلب کنند. دوست ندارن شما توجه و محبتتون رو با فرد دیگه‌ای تقسیم کنید.
اگه دفعه اول که کودک سرش رو به دیوار می‌کوبه، شما عکس‌العمل خیلی تندی نشون بدید،ممکنه اون باز هم این رفتار رو تکرار کنه چون دوست داره تنها توجه شما رو داشته باشه.
چجوری عادت خودزنی کودک نوپا رو از بین ببریم؟
برای حل این موضوع، راه‌حل‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت وجود داره. راه‌حل کوتاه‌مدتش اینه که مراقب باشید تمام لبه‌های تیز میز و صندلی‌ها رو بپوشونید. همچنین می‌تونید خیلی آروم دستتون رو دور کمر کودکتون بگیرید و از اینکارش جلوگیری کنید.
برای برنامه بلندمدت چند راه‌حل دارید:
اول: برای اینکه عادت خودزنی رو در کودک نوپا از بین ببریم چند نکته رو باید رعایت کنیم:
–خیلی خیلی خونسرد و آروم باشید.
-سعی کنید تنش رو کاهش بدید
-به کودکتون یه گزینه جایگزین بدید
حتما خیلی ناراحت‌کننده‌اس که ببنید کودکتون به خودش آسیب می‌زنه و حتما در این مواقع خیلی سریع می‌خواید جلوی کارشو بگیرید. ولی بهتره در این مواقع شما خونسردیتو حفظ کنی. به جای اینکه هول بشید، این کارها رو انجام بدید:
برای بچه‌ای که سرش رو به کف زمین می‌کوبه، به جای اینکه جلوشو بگیرید، یه متکای باریک روی زمین پهن کنید. اگه بچه‌اتون خودش رو گاز می‌گیره، بغلش کنید و بگید: «داری خودتو گاز می‌گیری؟ به جاش این عروسک رو گاز بگیر.» بعد یه عروسک تمیز یا یه اسباب‌بازی امن دیگه رو به دستش بدید.
اگه به عنوان مثال کودکتون سرش رو به دیوار می‌کوبه چون شما تلویزیون رو خاموش کردید تا شام بخوره، بچه‌اتون نمی‌تونه این تغییر برنامه رو به خاطر شام متوجه بشه. پس به جای اینکه عصبانی بشید یا واکنش تندی نشون بدید، یه برنامه بامزه ترتیب بدید تا کودکتون تلویزیون رو فراموش کنه. اگه کودکتون بیش از اندازه ناراحت و عصبی بود، بغلش کنید،جملاتی که باعث بشه آروم بشه،بگید. اسباب‌بازی‌هایی بهش بدید که دوست داره و باعث آرامشش میشه.
دوم: اگه فکر می‌کنید بچه خودش رو می‌زنه تا جلب توجه کنه،پس می‌تونید بی‌محلی کنید، امکان داره از کارش دست بکشه.
سوم:کودک نوپا نمی‌تونه به خاطر دردی که تحمل می‌کنه،صحبت کنه. پس امکان داره به خودزنی رو بیاره. پس لازمه شما به علائم خوب توجه کنید؛ مثل تب، گونه قرمز و داغ. بیدار شدن در شب می‌تونه نشونه دندون درآوردن باشه. اگه موقع درازکشیدن تو تختش نمی‌تونه راحت سرش رو بالش بذاره یا مدام گوشش رو می‌کشه، احتمال داره گوشش عفونت کرده باشه.
اگه به خاطر گرسنگی یا پوشک خیس خودشو بزنه، لازمه که شما قبل از اینکه کودک به خودش آسیب بزنه، کارهای پیشگیرانه انجام بدید یعنی پوشکش رو عوض کنید یا سریع براش غذا درست کنید.
چهارم: بچهها در این سن نمی‌تونند احساساتشون رو به صورت کلمه بیان کنند. پس سعی می‌کنیم به احساساتش «برچسب بزنیم» یعنی بیان کنیم که اون چه حسی داره. مثلا بهش بگیم «تو عصبانی هستی» «تو ناراحتی. آره؟» سعی کنیم بهش این چیزها رو آموزش بدیم.
چه زمانی خودزنی بچهها نگران‌کننده است؟
امکان داره شما تمام راه‌حل‌ها رو امتحان کنید اما حس می‌کنید تغییری در رفتار کودکتون ایجاد نشده. چند نشونه هم وجود داره که نشون میده راه‌حل‌ها کار نکردن و نیازه به یک روانشناس مراجعه کنید:
-شما تمام استراتژی‌ها و راه‌حل‌هایی که یاد گرفتید رو انجام دادید اما هیچی تغییر نکرده و حتی بدتر هم شده.
-بچه‌اتون آسیب‌های جدی به خودش می‌زنه.
-کودک نوپای شما در صحبت‌کردن تاخیر داره یا خیلی دقیق به حرفای شما گوش نمی‌کنه.
-متوجه شدید بچه نوپاتون نشونه‌هایی از اختلالات بیماری‌های عصبی-رشدی داره مثل اوتیسم.
چه زمانی خودزنی کودک نوپا،نشونه اوتیسم است؟
در بسیاری مواقع کودک شما فقط قصد داره توجه شما رو به خودش جلب کنه یا نمی‌تونه باهاتون ارتباط برقرار کنه، به همین خاطر خودشو می‌زنه. پس شما باید با استراتژی‌هایی جلوی خودزنی بچهها رو بگیرید.
اما زمانی خودزنی کودکتون می‌تونه اوتیسم باشه که شما متوجه علائم دیگه‌ای غیر خودزنی بشید.
بچه‌های مبتلا به اوتیسم ارتباط چشمی برقرار نمی‌کنند، به سختی به حرف میوفتند، دوست دارند کارهای تکراری انجام بدهند. اگه خودزنی کودک نوپاتون تا سن یکسالگی ادامه داشت و تعداد دفعاتش در طول روز بیشتر شد، حتما باید با یه متخصص صحبت کنید.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگه کودک شما، غیر از اینکه به خودش آسیب می‌زنه، علائم دیگه هم داشته باشه، بهتره به دکتر مراجعه کنید.
وقتی شما و کودکتون به پزشک مراجعه کنید، امکان داره اونا چند تا تست از کودکتون بگیرند، از شما چند سوال درمورد رشد کودکتون بپرسند.شاید به راحتی کودکتون درمان بشه یا شاید دکترتون شما رو به یه متخصص معرفی کنه.
البته اگه شما غیر از خودزنی، علائم دیگه‌ای از کودکتون ندیدید، پس جای هیچ نگرانی نیست. با چند راه‌حل می‌تونید کاری کنید کودک از این عادت دست بکشد. اگه هم نمی‌دونید از کجا شروع کنید و چه استراتژی به کار ببرید، حتما از یه دکتر مشاوره بگیرید.
در آخر…
به این فکر کنید قبل از اینکه کودکتون به خودش آسیب رسونده چه اتفاقی افتاده یا بعد از اون چه اتفاقی میوفته. اگه فهمیدید که چه چیزی بچه‌اتون رو ناراحت و عصبانی می‌کنه، حتما باهاش کار کنید تا بتونه به نحوی منظورشو برسونه. البته در این راه نشونه‌ها رو هم یادتون نره!
