متاسفانه در نقطه‌ای از تاریخ ایستاده‌ایم که هر روزه هزاران نفر در نزدیکی ما می‌میرند. پس لازم دانستیم که به موضوع «سوگواری کودکانه» و واکنش کودک به مرگ بپردازیم. حرف زدن از مرگ حتی برای ما بزرگترها هم سخت است؛ و توضیح آن به کودکان هم هر چند پیچیده و سنگین و نشدنی است، اما به شدت ضروری است. چرا که مرگ جزء جدایی‌نا‌پذیر زندگی است و کودک ما دیر یا زود باید با این مفهوم روبرو بشود و چه خوب که هنگام مواجهه با مرگ و مفهوم آن برایش آماده باشد. تیم پژوهشی و آموزشی آی قصه در این پست می‌خواهد به مخاطبین آگاه خود یاد بدهد که چطور از عهده‌ی دادن خبر مرگ به کودک بربیایند و چطور با کودک درباره مرگ، از دست دادن و سوگ عزیزان صحبت کنند.
چند راهکار برای مواجهه کودک با مرگ
وقتی یکی از عزیزان می‌میرد، کودکان اندوه خود را به شیوه‌های مختلفی احساس می‌کنند و نشان می‌دهند. چگونگی کنار آمدن بچه‌ها با این فقدان به مواردی مانند سن آن‌ها، میزان نزدیکی آن‌ها به عزیزِ ازدست‌رفته و همچنین حمایت‌هایی که دریافت می‌کنند، بستگی دارد.
در ادامه مواردی که می‌توانند مواجهه کودک با مرگ را آسان‌تر کنند به شما پیشنهاد می‌کنیم.
هنگام مواجهه با مرگ عزیزان، کودک خود را فراموش نکنید
هر کودکی واکنش متفاوتی در مواجهه با مرگ و سوگ عزیزان نشان می‌دهد. بعضی بچه‌ها گریه می‌کنند. برخی سوال می‌پرسند. و به نظر می‌رسد بعضی‌ها هم هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند. اشکالی ندارد؛ کنار کودک خود بمانید تا او را در آغوش بگیرید یا به او اطمینان دهید که اوضاع بهتر می‌شود. به سوالات فرزند خود پاسخ دهید یا فقط چند دقیقه در سکوت کنار او باشید. درست است که غمگین و عزادارید اما حواستان به کودکتان باشد.
خبر مرگ را با کلمات ساده به کودک بدهید
وقتی با کودک درباره مرگ صحبت می‌کنید، از کلمات ساده و واضح استفاده کنید. برای دادن خبر مرگ به کودک، لازم است از کلمات ساده و مستقیم استفاده کنید. مثلاً بگویید «من یک خبر غم‌انگیز دارم که باید به‌ت بگم. مادربزرگ امروز فوت کرد.» و بعد مکث کنید تا به فرزند خود فرصت دهید که کلمات شما را درک کند. البته حواستان باشد داریم درباره‌ی یک کودک بالای سه سال صحبت می‌کنیم.
درباره مرگ به کودک دروغ نگویید
کودکان متوجه تغییر اوضاع می‌شوند. بنابراین سعی نکنید سوگ عزیزان را از او مخفی کنند. پنهان‌کاری ممکن است به کودک احساس ترس بیشتری منتقل کند. با او روراست باشید و به شیوه‌ای درست برای دادن خبر مرگ به کودک پا پیش بگذارید.
درباره مراسم تشییع جنازه و سوگ عزیزان صحبت کنید
به کودکان بزرگتر اجازه دهید در مراسماتی مانند مراسم تشییع جنازه یا مراسم یادبود شرکت کنند. از قبل به فرزند خود بگویید چه اتفاقی خواهد افتاد. به عنوان مثال «بسیاری از افرادی که مادربزرگ رو دوست داشتند، حضور خواهند بود. ما دعا می‌کنیم و درباره‌ی زندگی مادربزرگ صحبت می‌کنیم. ممکنه مردم گریه کنند و همدیگر رو بغل کنند.»
احساسات خود را به زبان بیاورید تا از رابطه‌ی کودک و مرگ باخبر شوید
بچه‌ها را تشویق کنید تا در روزها، هفته‌ها و ماه‌های پس از مواجهه با مرگ ، آنچه فکر می‌کنند و احساس می‌کنند را بگویند. شما هم در مورد احساسات خود صحبت کنید: این به کودک کمک می‌کند تا از احساسات خود آگاه باشد و احساس راحتی کند. جمله‌هایی مانند «می‌دونم که تو خیلی ناراحت هستی. من هم ناراحت هستم. ما هر دو مادربزرگ رو خیلی دوست داشتیم و اون هم ما رو دوست داشت.» بگویید.
به فرزند خود نقش بدهید
داشتن یک نقش کوچک و فعال می‌تواند به بچه‌ها در تسلط بر موقعیت احساسی و ناآشنایی مانند مراسم تشییع جنازه یا مراسم یادبود کمک کند. به عنوان مثال ممکن است از فرزند خود بخواهید که شعری بخواند، چند عکس برای نمایش جمع‌آوری کند یا چیزی بسازد. بگذارید بچه‌ها تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند در این مراسم‌ها شرکت کنند و یا نه و آیا می‌خواهند نقشی برعهده داشتند باشند یا نه؟
عزیز فوت‌شده را فراموش نکنید
به فرزند خود کمک کنید تا عزیز فوت‌شده را به خاطر بسپارد. در روزها و هفته‌های پیش رو، فرزند خود را تشویق کنید تا نقاشی بکشد یا داستان‌های مورد علاقه از آن شخص را بنویسد. از یادآوری شخص فوت‌شده اجتناب نکنید. به یاد آوردن و به اشتراک گذاشتن خاطرات شاد به بهبود اندوه و فعال شدن احساسات مثبت کمک می‌کند.
به احساسات کودک درباره مرگ با آرامش و اطمینان پاسخ دهید
توجه کنید که فرزند شما غمگین، نگران یا ناراحت به نظر می‌رسد. در مورد احساسات او سوال بپرسید و به توضیحاتش گوش دهید. به فرزند خود اطلاع دهید که بعد از مرگ یکی از عزیزان احساس بهتر شدن زمان می‌برد. برخی از کودکان ممکن است به طور موقت در تمرکز یا خواب مشکل داشته باشند یا ترس یا نگرانی را تجربه کنند. در این صورت، گروه‌های حمایتی و مشاوره می‌تواند به کودکانی که نیاز به حمایت بیشتری دارند کمک کند.
به کودک خود کمک کنید احساس بهتری داشته باشد
آرامش لازم را برای کودک فراهم کنید، اما روی احساسات غم‌انگیز متمرکز نشوید. پس از چند دقیقه صحبت و گوش دادن، به فعالیت یا موضوعی بپردازید که به کودک شما کمک می‌کند از مواجهه با مرگ فاصله بگیرد و کمی بهتر شود. بازی کنید، کاردستی درست کنید، آشپزی کنید یا با هم بیرون بروید.
به فرزندتان فرصت سوگواری بدهید
به فرزند خود زمان دهید تا او هم سوگواری کند. اندوه فرایندی است که به مرور زمان برطرف می‌شود. حتما با کودک مکالمات مداوم داشته باشید تا ببینید احساس و عملکرد فرزند شما چگونه است. کنار آمدن با مرگ به این معنی نیست که شخص فوت‌شده را فراموش کنید. بلکه به این معناست که شخص را با عشق به خاطر بسپارید، و بگذارید خاطرات خوش احساسات خوبی را برانگیزد؛ احساساتی که از ما حمایت می‌کنند تا از زندگی لذت ببریم.
مجله کودک، تیم پژوهشی و آموزشی آی قصه، این مقاله را به کمک مقاله‌ای با عنوان «کمک به کودک برای مواجهه با مرگ» از سایت kidshealth تهیه کرده است.
کاش حواسمون باشه هیچ کودکی در چنین شرایطی ضربه روحی نبینه. مواجهه با مرگ واقعا سخته