به گزارش آی قصه؛ همزمان با ۱۸ تیر، روز ملی ادبیات کودک و نوجوان، با دعوت از شرمین نادری ، نویسنده و قصه‌گو و هادی حسنعلی ، مربی بازی و قصه‌گو نشستی با عنوان نقش قصه در رشد کودک برگزار کرد. در این گفت‌وگو تاثیر قصه بر تربیت کودک ، سن مناسب قصه گویی برای کودک و جایگاه قصه آموزشی کودکانه در ادبیات و نگاه والدین بررسی شد که گزارش آن‌ها در سایت آی قصه منتشر شده است. در آخرین بخش از این گزارش، فاطمه فرهاد و سپیده بیگدلی، نویسندگان مجله کودک، پرسش‌هایی درباره‌ی تشویق کودک به کتاب خواندن و نیز جایگاه قصه صوتی برای کودک مطرح کرده‌اند.
توصیه می‌کنیم ابتدا بخش‌های آغازین این گزارش را بخوانید:
ویدئوی این بخش از نشست آنلاین «نقش قصه در رشد و تحول کودک» را ببینید. در ادامه گزارش آن را نیز می‌توانید بخوانید.
تشویق کودک به کتاب خواندن
- در صحبت‌ها به محیط قصه‌گو اشاره شد؛ گاهی ما به عنوان والدین قصه نمی‌خوانیم و سعی می‌کنیم کودک را به کتاب خواندن تشویق کنیم، این مسئله چه مشکلاتی به وجود می‌آورد و ما چطور می‌توانیم محیط قصه‌گویی برای کودک فراهم کنیم؟
شرمین نادری به این سوال اینگونه پاسخ می‌دهد: «این سوالی‌ست که برای خیلی از پدر و مادرها پیش می‌آید، اینکه کودک ما قصه نمی‌خواند، حوصله‌ی قصه خواندن ندارد و … و جواب من این است که آیا خودتان کتاب می‌خوانید؟ خودتان برای مطالعه وقت می‌گذارید؟ تا به حال چقدر کتاب خوانده‌اید؟ اصلاً کتاب‌خانه دارید؟ و در ادامه توصیه می‌کنم زمانی در روز را به کتاب خواندن اختصاص دهید. اگرچه فضای مجازی وقت زیادی ازمان می‌گیرد، اما می‌توان از این فضا هم برای مطالعه استفاده کرد؛ یادم می‌آید از آقای ضابطیان پرسیدند با این همه اتلاف وقت کودک در فضای مجازی چه کنیم؟ ایشان گفتند می‌توانیم فضایی فراهم کنیم تا در همین فضا مطالعه کنند، برای‌شان کتاب‌خانه‌ی مجازی فراهم کنیم، قصه‌های مجازی فراهم کنیم.»
این نویسنده درمورد تشویق کودک به کتاب خواندن ادامه می‌دهد: «وقتی خانواده برای قصه خواندن وقت می‌گذارد، وقتی قصه دوست دارد و قصه می‌خواند، می‌تواند از کودک توقع داشته باشد قصه بخواند. کودکان صادق‌اند و ما را تکرار می‌کنند، یا اگر اشتباه کنیم علیه ما می‌شوند و عکس ما رفتار می‌کنند. بنابراین بهتر است به جای اینکه از کودکان توقع مطالعه داشته باشیم و برای‌شان فضا فراهم کنیم، اول فضا را برای خودمان فراهم کنیم. کودکان خودشان به مرور یاد می‌گیرند، درست انتخاب می‌کنند و این مسیر را ادامه می‌دهند. مگر اینکه رفتار خیلی اشتباهی نشان داده باشیم که کودکان را زده کند.»
تاثیر محیط در تشویق کودک به کتاب خواندن
هادی حسنعلی ، قصه گو و مربی بازی، معتقد است: «محیط و نوع معرفی نیز اهمیت زیادی در مطالعه‌ی کودک دارد؛ مثلاً من وقتی به گروه نوجوانان رولد دال را معرفی می‌کردم، آن‌قدر خودم هیجان‌زده بودم و با ولع معرفی می‌کردم که این هیجان به نوجوانان انتقال پیدا کرد. بنابراین نوع معرفی هم اهمیت زیادی دارد. محیط و آدم‌ها نیز باید در این راستا باشند، مثلاً آدم‌هایی که خانواده با آن‌ها معاشرت دارد نیز می‌توانند تاثیر بگذارند، مثلاً بحث غالب مهمانی‌ها چیست؟ البته نمی‌گویم به مسائل دیگر توجه نشود، اما محیط کلی خانواده و معاشرت‌ها و زمینه‌ی گفت‌وگوها در این زمینه اهمیت دارد.»
او ادامه می‌دهد: «چند سال قبل تحقیقی در دانشگاهی در مورد دسترسی نوجوان‌ها به سیگار، الکل، کتاب و محیط ورزشی بررسی شد؛ یعنی اگر کودک الان تصمیم بگیرد سراغ یکی از این موارد برود، کدام برایش در دسترس‌تر است؟ بنابراین وقتی از خانه بیرون می‌آییم، بیشتر با مغازه‌های دیگری روبه‌رو می‌شویم تا کتاب‌خانه‌ها. و معتقدم برای تقویت این محیط، باید کار نقطه‌ای کنیم، نقطه‌ها می‌توانند با هم دایره‌ای وسیع تشکیل دهند، مثلاً آی قصه یکی از این نقطه‌هاست که می‌تواند به این امر کمک کند. البته امروز، تمایل خانواده‌ها به ادبیات و کتاب‌خواندن بسیار بیشتر شده است.»
جایگاه قصه صوتی
پس از بررسی شیوه تشویق کودک به کتاب خواندن ، میزبانان نشست به‌عنوان آخرین سوال به سراغ قصه صوتی می‌روند و از شرمین نادری و هادی حسنعلی می‌پرسند:
- در مورد قصه‌های صوتی چه دیدگاهی دارید؟ از نظر شما جایگاه و مزایای این قصه‌ها چیست؟
هادی حسنعلی در این باره می‌گوید: «برای من قصه‌گویی اتفاق بسیار جذاب و عجیبی است؛ اتفاقی شامل احساس‌های مختلف. به نظر من جذابیت قصه صوتی و کلا قصه‌گویی، در این است که مخاطب را به جهان قصه دعوت می‌کند، به او می‌گوید همراه من بیا تا جاهایی را بهت نشان بدهم و حرف‌های شخصیت‌ها را برایت بگویم، برای همین قصه برای من یک جور سفر است. وقتی قصه از طریق صوت انتقال می‌یابد، قدرت خیال ذهن ما را فعال می‌کند و ما در این سفر به جهان قصه می‌رویم، می‌چرخیم، می‌بینیم، می‌شنویم، احساساتی می‌شویم، می‌چشیم، بو می‌کشیم و تمام حواسمان درگیر می‌شود، قصه‌های صوتی برای من همیشه از این منظر جذاب بوده‌اند.»
تجربه عجیب قصه گویی
او اضافه می‌کند: «در ضمن تجربه‌ی عجیبی برای قصه‌گوست، چون قصه را برای کودکانی روایت می‌کند که هرگز آن‌ها را نمی‌بیند و کودکان با این صدا و اتفاقات زندگی می‌کنند، سلامش را جواب می‌دهند، به سوال‌هایش فکر می‌کنند و به حرف‌هایش گوش می‌دهند و این جادوی قصه است که کودک را حرف‌گوش‌کن می‌کند و او را به سفر می‌برد، همچنین باعث می‌شود کودک تا مدت‌ها به این قصه فکر کند. حتی تا سال‌ها و دهه‌ها این صدا را به خاطر بسپارد. مثل اردبیهشت ۱۳۱۸ که فضل‌الله مهتدی به کودکان سلام می‌کند و این صدا تا سال‌ها می‌ماند. قصه‌های صوتی سال‌ها باقی می‌مانند و جادوی ماندگاری دارند. قصه‌گوها هنرمندانی هستند که می‌توانند آدم‌ها را وارد جهان قصه کنند، مثل تور لیدری که ما را به یک موزه یا یک سفر می‌برد. قصه‌گو هم کودکان را به جهان قصه می‌برد و قصه را در ذهن‌شان ماندگار می‌کند.»
پر کردن جای خالی پدربزرگ و مادربزرگ های قصه گو
شرمین نادری نیز به این پرسش پاسخ می‌دهد: «قصه صوتی، تجربه‌ی خوبی هستند چون کسانی که نمی‌شناسی قصه‌هایت را شنیده‌اند و صدایت را می‌شناسند. کسی به من می‌گفت دیگر پدربزرگ و مادربزرگ‌ها قصه تعریف نمی‌کنند و من گفتم این مسئله اشکالی ندارد، آی‌قصه و برنامه‌های دیگر وجود دارند. در فضایی که کودکان با گوشی متولد می‌شوند، ما می‌توانیم به آن‌ها کمک کنیم در همین فضا قصه بخوانند و قصه صوتی مثل همان قصه‌های قدیمی پدربزرگ و مادربزرگ‌ها ارزشمند هستند و برای کودکان زیادی قصه تعریف می‌کنند. این فرصت می‌تواند به والدینی که فرصت کافی برای قصه خواندن ندارند، کمک کند تا برای کودکان‌شان قصه تعریف کنند.»
نادری یک بار دیگر روی تشویق کودک به کتاب خواندن و نقشی که قصه در جهان بازی می‌کند، تاکید می کند: «دوباره به این دیدگاه می‌رسیم که قصه‌ها کمک می‌کنند دنیا به صلح برسد، مثلاً من وقتی قصه‌ی شمالی یا بلوچی می‌شنوم، رسم و رسوم این شهرها را می‌فهمم و دیدگاهم به مردم این فضاها تفاوت می‌کند، می‌فهمم این مردم چه تجربه‌ی زیسته‌ای دارند و شاید با چشم‌پوشی به رفتار دیگران نگاه کنم یا رفتار خودم را تغییر دهم، از نظر من ما وقتی قصه‌های دیگران را می‌شنویم، به یک تجربه‌ی زیسته‌ی مشترک می‌رسیم که ارزش زیادی دارد. در واقع قصه صوتی همان مادربزرگ قدیمی است که الان ظاهر مدرنی پیدا کرده است.»
گزارش آخرین بخش از نشست «بررسی نقش قصه در رشد و تحول کودک» با حضور شرمین نادری و هادی حسنعلی را خواندید. این گفت‌وگو سومین نشست از مجموعه‌ی شصت‌نشست بود که به کوشش مجله کودک، تیم پژوهشی و آموزشی اپلیکیشن قصه کودکانه آی قصه برگزار می‌شود.
